استادیار پیشین بانکداری و فاینانس دانشگاه استرالیایی وولونگونگ در دبی در گفتگو با تابناک اقتصادی مطرح کرد:
نرخ رشد سپرده ها 32 درصد می باشد/ سهم پول در نقدینگی به حدود 50 درصد نزدیک شده است/ مقدار پول فیزیکی ایران در سطح پیشرفته ترین اقتصادهای دنیا است
علی سعدوندی گفت: اینکه ما انباشت بسیار بالای شبه پول داشتیم و این کار تحت عنوان سالم سازی نقدینگی انجام شد، سیاست مخربی بود و متاسفانه افرادی که این سیاست ها (سیاست های محدودکننده مبادلات) را اجرایی کردند حتی پاداش هم گرفتند. این سیاست از آن جهت می توانست بسیار مخرب باشد که این تخلیه شبه پول می توانست به ابرتورم منجر شود.
عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی در مورخه 7 اردیبهشت ماه سال جاری خبر از رشد 32 درصدی میزان سپرده های مردم در سیستم بانکی در سال 1398 در مقایسه با سال 1397 را داد.
به گزارش تابناک اقتصادی، عبدالناصر همتی گفت: میزان سپرده های مردم نزد سیستم بانکی در پایان سال 1398 نسبت به پایان سال 1397 با 32 درصد رشد به مبلغ 2.411 هزار ميلیارد تومان (دو هزار و چهارصد و یازده هزار میلیارد تومان) رسید.
خبرنگار تابناک اقتصادی در گفتگو با علی سعدوندی کارشناس مسائل اقتصادی و استادیار پیشین بانکداری و فاینانس دانشگاه استرالیایی وولونگونگ در دبی به بررسی تبعات این رشد سپرده های بانکی در سال گذشته پرداخت.
علی سعدوندی در این باره گفت: هنگامی که نرخ رشد سپرده های بانکی 32 درصد می باشد این بدان معنی است که نرخ رشد نقدینگی در همین حدود بوده است. این یعنی نرخ رشد نقدینگی از متوسط نرخ خود که حدود 22 تا 27 درصد در سالیان گذشته بوده است، فراتر رفته است. وی با بیان اینکه 97.5 درصد کل نقدینگی کشور در بانک هاست، افزود: حدود 2.5 درصد به صورت اسکناس و مسکوکات در دست مردم می باشد. بنابراین این گونه نیست که پول از حساب های بانکی خارج شود. سعدوندی ادامه داد: در گذشته هنگامی که نقش اسکناس و مسکوکات بیش از 30 درصد بود، این امکان وجود داشت که پول از بانک خارج شود و در اختیار مردم به صورت فیزیکی قرار گیرد ولی امروزه این مسئله مطرح نمی باشد و مردم از کارت های بانکی استفاده می کنند. وی گفت: اما اتفاقی که ممکن است رخ دهد این است که پول ممکن است از حساب سپرده جاری به بلندمدت و یا برعکس انتقال پیدا کند.
این کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به اینکه این رشد 32 درصدی سپرده های بانکی می تواند خطرناک باشد، ادامه داد: این نشان دهنده این مسئله است که نرخ رشد نقدینگی در سال گذشته فزاینده بوده است. این خلاف صحبت هایی است که ادعا می شود سیاست پولی در کشور به درستی انجام شده است. سعدوندی گفت: با توجه به اینکه بانک مرکزی آمارها را با تاخیر اعلام می کند، این آمار تنها منبعی است که می تواند نشان دهد که وضعیت، چندان مساعد نیست.
استادیار بانکداری و فاینانس دانشگاه استرالیایی وولونگونگ در دبی با بیان اینکه پرسیده می شود که آیا این رشد سپرده های بانکی می تواند باعث رشد نقدینگی شود، گفت: پاسخ مثبت است. این مسئله بستگی به ترکیب سپرده ها دارد. ترکیب سپرده ها در ایران یک ترکیب نامتقارنی است. حدود 13 تا 15 درصد از کل نقدینگی، سپرده های جاری است. این سپرده های جاری، هزینه های بهره ای را به بانک و به عبارت بهتر به اقتصاد تحمیل نمی کند. یعنی این نوع حساب ها، حساب هایی هستند که در آینده موجب تورم نخواهند شد، منتهی چون حساب هایی هستند که با عنوان حساب های مبادلاتی شناخته می شوند بنابراین به همان میزان که رشد داشته باشند می توانند احتمالا موجب رشد تورم در آینده شوند. سعدوندی ادامه داد: مسئله اینجاست که سهم حساب های جاری تا ابتدای سال 1397 بسیار کاهش پیدا کرده بود و هم اکنون نیز سهم بالایی را ندارند.
سعدوندی گفت: بخش دیگری از حساب های بانکی که هزینه زا هستند و تحت عنوان شبه پول شناخته می شوند، هزینه های بهره ای را به اقتصاد تحمیل می کنند. وی با بیان اینکه البته این مسئله نیز پیچیده است، ادامه داد: دلیل پیچیده بودن آن این است که وقتی هزینه های بهره ای نسبت به کل نقدینگی مورد سنجش قرار می گیرد، هزینه بالایی است. به عنوان مثال، هم اکنون رشد نقدینگی 32 درصد بوده است ولی رشد سود سپرده های بانکی 15 درصد می باشد. اگر رشد سطح عمومی قیمت کالاها و خدمات در جامعه بیش از 15 درصد باشد می توان گفت سود سپرده ها عامل موثر بر رشد نقدینگی نیست اما اگر سود سپرده ها به مانند سال 96 کمتر از رشد سطح عمومی قیمت کالاها و خدمات باشد، آن گاه نرخ سود سپرده ها را می توان یکی از موتورهای نرخ رشد نقدینگی دانست.
وی با طرح این پرسش که چگونه می توان بمب نقدینگی را امروز خنثی کرد؟، پاسخ داد: هر میزان که امروز شبه پول به پول تبدیل شود، می تواند امروز تبدیل به تورم شود ولی از تورم فرداها جلوگیری خواهد کرد. سعدوندی افزود: آنچه در سال گذشته رخ داد این بود که نه تنها رشد نقدینگی خیلی بالا بود بلکه رشد سهم پول از نقدینگی نیز بسیار بالاتر از رشد سهم شبه پول از نقدینگی بود. این نشان می دهد که اینکه اعلام می شود نرخ تورم حدود 40 درصد می باشد، ممکن است در آینده به سمت تورم های بالاتر نیز حرکت کنیم.
این کارشناس مسائل اقتصادی گفت: نکته ای که اقتصاددانان به تازگی متوجه شده اند و در طی ده سال گذشته این نکته پذیرفته شده است، درون زایی پول می باشد. یعنی پول در نظام بانک های تجاری تعیین می شود. نقش بانک مرکزی در سیاستگذاری پولی یک نقش محدودی است. این بدان معناست که نرخ رشد نقدینگی یک نرخ رشد پایدار است که در داخل ساختار نظام بانک های تجاری تعیین می شود. وی افزود: متاسفانه این نرخ رشد 32 درصد نقدینگی نشان می دهد که ما از آن محدوده رشد نقدینگی که بین 25 تا 27 درصد بود خارج شده ایم و افزایش پیدا کرده است. از این منظر وضعیت خوبی متصور نیست. از نظر تبدیل شبه پول به پول هم نشان می دهد که ما تورم های آینده را به تورم حال تبدیل می کنیم.
سعدوندی ادامه داد: اینکه ما انباشت بسیار بالای شبه پول داشتیم و تحت عنوان سالم سازی نقدینگی انجام شد، سیاست مخربی بود و متاسفانه افرادی که این سیاست ها (سیاست های محدودکننده مبادلات) را اجرایی کردند حتی پاداش هم گرفتند. این سیاست از آن جهت بسیار می توانست مخرب باشد که این تخلیه سریع شبه پول می توانست به ابرتورم منجر شود. اتفاق مبارکی که در این دو سال اخیر رخ داد این بود که به دلیل رکود و تحریمی که بر اقتصاد حاکم شد این شبه پول به تدریج به پول تبدیل شد وگرنه ممکن بود قیمت دلار بیشتر از اینها افزایش یابد. اما همان سیاست هایی که جلوی رشد سریع شبه پول به پول را گرفت، می توانند در درازمدت قدرت تخریب بیشتری را پیدا کنند. این قضیه مانند داروی شیمی درمانی می ماند. در کوتاه مدت موثر است اما در دراز مدت می تواند آثار مخربی داشته باشد و حتی بیمار را به کام مرگ بکشاند.
وی افزود: افرادی که دست به سیاست محدودکننده مبادلات زدند هم اکنون هم دارند همان روال را ادامه می دهند و هیچگونه تلاشی برای رشد اقتصادی نمی کنند. این سیاست، اصلا سیاست موثری نیز نبوده است چرا که شبه پول در حال تبدیل به پول است و نرخ رشد پول به 50 درصد رسیده است. این نوع سیاست ها به مانند سیاست های محدود کننده در بازار ارز، تهدید کننده واردات و … سیاست هایی هستند که موجب سخت تر شدن فضای کسب و کارها می شود. این در حالی است که ما باید به سمت تسهیل فضای کسب و کار قدم برداریم اما بسیار عامدانه سیاست گذار پولی به سمت تحدید کسب و کارها رفته است. این به مانند شیمی درمانی می مانند که عرض کردم و برای دو الی سه ماه می تواند سیاست مناسبی باشد اما در بلندمدت مضر است. وی افزود: متاسفانه در کشور ما اگر بنا باشد سیاستی برای کوتاه مدت اجرایی شود، این سیاست برای همیشه ماندگار خواهد بود.
سعدوندی گفت: از دیدگاه من الان وضعیت مناسبی حاکم نیست و بانک مرکزی به وعده هایی که داده بود عمل نمی کند. مثلا قرار بود که بازار متشکل ارزی راه اندازی شود که گفتند آتش گرفت و تمام شد. وی افزود: متاسفانه تا انتهای سال جاری آثار مخرب سیاست های پولی و بودجه ای خود را نشان خواهد داد. این کارشناس مسائل اقتصادی ادامه داد: این رشد 32 درصدی سپرده های بانکی و تبدیل شبه پول به پول و انتقال آن به بازار سرمایه و توقف محل جذب نقدینگی باعث خواهد شد که رشد نقدینگی به تورم تبدیل شود. ایجاد تورم هم می تواند دو اثر بر اقتصاد داشته باشد: اول اینکه موجبات نابرابری را فراهم می کند و دوم اینکه موجبات افزایش نااطمینانی و کاهش رشد اقتصادی را فراهم می کند.
سعدوندی در پاسخ به انتشار این آمارها که گویی یک برگ برنده و موفقیت برای بانک مرکزی است، گفت: هم اکنون مقدار پول فیزیکی در جامعه در حداقل ممکن قرار دارد و از نظر درصد پول فیزیکی در نقدینگی در سطح پیشرفته ترین کشورهای دنیا هستیم. الان این درصد همان گونه که عرض کردم حدود 2.5 درصد می باشد که کمتر از مثلا انگلیس هست و این خوب است و حتی شاید به دلیل کرونا این درصد به حدود 2 درصد هم کاهش یافته باشد. وی افزود: اما اینکه می آیند و نرخ رشد سپرده را اعلام می کنند و یک اتفاقی که منفی است را مثبت جلوه دهیم، بیشتر یک کار سیاسی و غیرحرفه ای است.
وی در مورد جذب این پول ها به بازار سرمایه هم گفت: بازار سرمایه تا یک مدتی در سال 99 هم محل جذب نقدینگی خواهد بود اما این بازار کم کم به سقف خود نزدیک می شود. سعدوندی ادامه داد: باید در این شرایط سیاست انبساطی مالی و سیاست انقباضی پولی در پیش بگیریم چون حجم کل های پولی بیش از پیش در حال رشد است.
