۵ دهه اتلاف منابع
دکتر علی سعدوندی در گفتگو با صمت
بررسی وضعیت بودجه سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد با بهبود اوضاع صادرات نفت، حداقل ۲۷.۵ و حداکثر ۳۶.۳ میلیارد دلار درآمد ارزی از این محل به‌دست می‌آید. به نظر می‌رسد دسترسی دولت به منابع ارزی هنوز محدود باشد؛ بنابراین فعلا دسترسی کافی به منابع ارزی نداریم اما مسئله این است که هر زمان هم به منابع ارزی دسترسی داشتیم ارز را با سیاست‌های اشتباه مثل تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی به برخی کالاها به هدر دادیم.
همین سیاست‌های اشتباه در سال‌های گذشته بوده که باعث رانت‌پاشی و خروج ارز از کشور شده است.
متاسفانه بسیاری از افراد هم محکم روی این سیاست‌ها ایستادند و باعث مشکلات در اقتصاد کشور شدند. اگر مذاکرات برجام به نتیجه برسد دسترسی ایران به منابع ارزی بیشتر می‌شود اما امیدوار هستیم حتی با اجرایی شدن برجام به سیاست‌های گذشته برنگردیم.
با ارز ۴۲۰۰ چه می‌شد کرد؟
در طول ۳ سال گذشته با ۶۵ میلیارد دلاری که صرف ارز ۴۲۰۰ تومانی شد می‌توانستیم کل شبکه حمل‌ونقل کشور را به سطح کشورهای پیشرفته برسانیم و این اتفاق بزرگی می‌توانست باشد اما متاسفانه این منابع به هدر رفته است. هرقدر هم دسترسی به منابع ارزی وجود داشته باشد، با این نوع سیاست‌ها به هدر خواهد رفت، درست همان‌طور که در دولت نهم حدود ۷۵۰ میلیارد دلار درآمد ارزی به هدر رفت. تا وقتی این سیاست‌ها در دستور کار است، نمی‌توان امیدی به توسعه کشور داشت.
آزادسازی ۷ میلیارد دلار ارزهای مسدودی ایران
سخنگوی وزارت امور خارجه خبر توافق برای آزادسازی ۷ میلیارد دلار ارزهای مسدودی ایران را تایید کرده است. با این حال، منابع ارزی آزاد شده در بودجه امسال دیده نشده اما دولت می‌تواند قوانین و مقررات را تغییر و آن را به هر بخشی از اقتصاد که خواست تخصیص دهد. با این وجود باید دید اگر این ارز از کره جنوبی آزاد شود، آیا از قبل به بانک مرکزی فروخته شده یا خیر و آیا دولت وجه ریالی آن را دریافت کرده یا نه؟
احتمال زیادی وجود دارد که دولت به ازای ریالی آن را دریافت کرده باشد اما باز هم بانک مرکزی می‌تواند این منابع ارزی را به سمت ارزپاشی ببرد و این ارز را در بازار داخلی تزریق کند تا به‌طور مصنوعی برای مدت اندکی نرخ ارز را کاهش دهد. به این صورت می‌تواند به واردات یارانه دهد اما در نهایت فرار سرمایه را تقویت می‌کند.
این اقدامات سیاسی بوده که در ۵۰ سال گذشته ادامه داشته و ضربه‌های زیادی به اقتصاد وارد کرده است. در این مدت، هر بار به منابع ارزی دست پیدا می‌کردیم، به جای اینکه صرف زیرساخت‌های کشور کنیم، به‌طور موقت بزمی به پا می‌کردیم و بعد هم عزا می‌گرفتیم که چرا وضعیت بدتر شده است.
درآمد ارزی و تخریب اقتصاد
درآمد ارزی در شرایط فعلی به هر بخشی که تخصیص پیدا کند باعث تخریب آن بخش می‌شود. به‌طور مثال در زمینه مواد اولیه دارو وابسته به کشورهای خارجی هستیم، چراکه ارز ۴۲۰۰ تومانی تخصیص داده‌ایم و دیگر تولید داخل به صرفه نیست یا در زمینه روغن خوراکی وابسته به خارج هستیم، چون ارز ۴۲۰۰ تخصیص پیدا کرده و تولید دانه‌های روغنی صرفه اقتصادی ندارد. در واقع تخصیص درآمدهای ارزی به هر بخش مانند بمب عمل می‌کند و آن را رو به ویرانی می‌برد.
به علاوه اینکه در نگاه کلی کنترل و کاهش تورم و تلاش برای عدم‌استقراض از بانک مرکزی برای جبران کسری بودجه منجر به پایه پولی و در نهایت تورم می‌شود؛ بنابراین مسئولان اقتصادی دولت باید بیش از پیش به‌دنبال مدیریت هزینه‌های کشور، هدایت نقدینگی به سمت بخش‌های مولد و کنترل خلق پول از طریق نظام بانکی باشند.
