اقتصاد قدرتمند جهان / دکتر علی سعدوندی
ترکیه تا سال ۲۰۳۰ پنجمین اقتصاد قدرتمند جهان میشود!
پیش بینی موسسات تحقیقاتی نشان میدهد تا سال ۲۰۳۰ چین برترین اقتصاد جهان خواهد شد و هند در مقام دوم قرار میگیرد و ترکیه به پنجمین اقتصاد قدرتمند جهان تبدیل میشود!
دنیا با سرعت درحال پیشرفت اقتصادی است اما اقتصاد ایران بدون صادرات نفت حرفی برای گفتن در جهان ندارد و مشکلات معیشتی مردم نیز روز به روز بیشتر خواهد شد
نرخ ترجیحی۴۲۰۰ تومانی
خودتحريمى / دکتر علی سعدوندی
كارتخوان ها در خارج از كشور موجب جهانروايى ريال و تسهيل مبادلات و كاهش نياز مسافران به اسكناس و در نتيجه كاهش تقاضاى اسكناس در بازار ارز داخل كشور مى شد. اينكه با چه استدلالى بانك مركزى در جهت خودتحريمى حركت كرده و هيچ بازخواستى از سوى مراجع زيربط صورت نمى گيرد در شرايط تحريمى فعلى تعجب برانگيز است.
سعدوندی اظهار داشت: چون در گذشته بانک‌ها روی سپرده‌های دلاری و ارزی نکول کرده‌اند این موضوع در حافظه تاریخی مردم ماندگار است. از همین روی بعید است که هرگونه سپرده‌گذاری که مبتنی بر نرخ ارز باشد حتی به صورت ریالی موفق عمل کند.
علی سعدوندی در گفت‌وگو با ایلنا در مورد سپرده‌های ریالی مبتنی بر ارز گفت: متاسفانه پیشنهاد خوبی نیست چون با افزایش نرخ ارز تعهدات بانک‌ها یا اگر بدهی دولت باشد، تعهدات دولت را افزایش میدهد بنابراین چنین سیاستی مناسب نیست. با توجه به اینکه نرخ سودی که به این سپرده‌ها تعلق میگیرد در قیاس با سایر سپرده‌های ریالی نرخ پایینی است در جذب مشتری ناکام خواهد ماند.
وی افزود: یعنی از یک سو ریسک افزایش نرخ ارز را برای منتشرکنندگان دربر دارد و از سویی جذابیت کافی برای مشتریان نخواهد داشت. همچنین نباید فراموش کرد که چون در گذشته بانک‌ها روی سپرده‌های دلاری و ارزی نکول کرده‌اند این موضوع در حافظه تاریخی مردم ماندگار است. از همین روی بعید است که هرگونه سپرده‌گذاری که مبتنی بر نرخ ارز باشد حتی به صورت ریالی موفق عمل کند.
این کارشناس بانکداری تصریح کرد: اما اگر دو طرف معامله افراد عادی باشند که در معاملات مشتقه ارزی بویژه معاملات آتی ارز چنین است، خریدار و فروشنده از فعالان بازار هستند که مستقیما ربطی به دولت و نظام بانکی ندارند، این سیاست کاملا موفق خواهد بود مخصوصا اگر تسویه معاملات به ریال و پول ملی باشد. بنابراین تفاوت بزرگی بین سپرده‌های ریالی که با نرخ ارز تسویه می‌شوند و معاملات آتی ارز وجود دارد و این دو معادل یا جایگزین هم نیستند و معاملات آتی ارز بر سپرده‌های مبتنی بر ارز ترجیح دارد. در واقع در بازار مشتقات ارزی ترجیح بر استقرار و گسترش بازار آتی است.
این اقتصاددان در پاسخ به این پرسش که نزدیک شدن نرخ تورم و نرخ سود بانکی چه تاثیری بر سپرده‌های بانکی دارد؟ گفت: در اکثر کشورها نرخ سود سپرده‌های بانکی معمولاً اندکی زیر نرخ تورم است، برای مثال اگر نرخ تورم ۲ درصد باشد متوسط نرخ سود سپرده‌های بانکی در حدود ۱.۵ درصد است. اما در ایران نرخ سود سپرده‌های بانکی در پنج سال ابتدای فعالیت دولت بالاتر از نرخ تورم بوده است. بنابراین نرخ سود واقعی سپرده‌گذاران مثبت بود که به معنای سوبسید دادن به سپرده‌گذاران است.
سعدوندی عنوان کرد: هنگامی که نرخ سود بانکی و نرخ تورم به هم نزدیک شوند، این سوبسید از بین می‌رود و انگیزه سپرده‌گذاران کاهش خواهد یافت که این موضوع هم پیامدهای مثبت و هم پیامدهای منفی دارد. پیامد مثبت این است که در واقع سپرده‌گذاران، سپرده‌های خود را از سپرده‌های هزینه‌زای بانک‌ها به سمت سپرده‌های جاری منتقل خواهند کرد که این موجب تشدید فعالیتهای اقتصادی خواهد شد.
وی ادامه داد: اما پیامد منفی این اقدام، خود را در قالب افزایش تورم نشان میدهد، بنابراین این موضوع هم فعالیتهای اقتصادی را تشدید می‌کند و هم نرخ تورم را افزایش میدهد در نتیجه این بستگی به سیاست‌های مکملی دارد که توسط سیاست‌گذار اجرا میشود.
این کارشناس اقتصادی در مورد ظرفیت و توان بخش تولید کشور در جذب این سپرده‌ها گفت: شرایط رکود کنونی در اقتصاد کشور به معنای آن است که بخش تولید کشور دارای ظرفیت مازاد تولید است و باید با تحریک تقاضا از این ظرفیت مازاد استفاده بهینه کرد، اما نه اینکه به افزایش بی‌مهار تورم برسیم بلکه تعادل لازم است.
1- چه لزومی دارد که صادرکنندگان بنزین و قاچاقچیان وقتی می توانند به قیمت 2000 تومان بنزین را بخرند قیمت را به 12000 تومان برسانند. این دقیقا مشابه همان استدلال دولت بود که به کالاهای اساسی ارز 4200 داد که قیمت ها را تثبیت کند حال انکه قیمت کالاها به نرخ بازار ازاد تعیین می شد. در این طرح بازار کوپن نیز چون بازار نامتعادل است و فشار فروش به مراتب بیش از فشار خرید خواهد بود دلالان و قاچاقچیان سهمیه اقشار فقیر را به ثمن بخس خریداری خواهند کرد.
2- اگر سهمیه اقشار مستضعف به دولت فروخته شود که می شود همان هدفمندی یارانه ها ولی بدون درآمد حاصل از هدفمندی و این یعنی کسری بودجه تشدید می شود.
3- آیا تا به حال در بازار بورس معامله داشته اید؟ مطمئنا برخی از طراحان این طرح تا به حال در دنیای واقعی معامله نکرده اند. بد نیست اگر طراحان از سوابق خود در سیاست گذاری اقتصادی و نیز سوابق اجرایی و تجاری خود بگویند. آیا ایشان به راستی تبحر لازم را برای ارائه چنین طرح های کلانی احراز کرده اند؟
4- یکی از اشکالات این طرح این است که در نهایت نرخ ها در بازار تعیین نخواهد شد بلکه در دست دولت خواهد بود. و نیز به دلیل قیمت پایه پایین (1000 تومانی) دولت درآمدی از این طرح ندارد و باری بر دوش دولت خواهد بود. با این توصیف که 50 درصد بودجه سال آینده کسری خواهد بود.
5- متاسفانه دوستان با اصول اولیه تجارت آزاد و بازارهای رقابتی بیگانه اند. همین است که در هر طرحی که ارائه می شود اشکالات تکرار می شود. این طرح دقیقا مانند چپاندن طرح اوراق به پیمانکاران است که علی رغم هشدارها و فریادهای اینجانب متاسفانه اجرا شد و هزاران نفر را به خاک سیاه نشاند. مشکل در این است که افرادی که در گذشته بارها و بارها طرح های شکست خورده داده بودند باز هم همان روش را تکرار می کنند.
6- اشکال در اینجاست که افرادی با داشتن مدارک معتبر هم حق ندارند در مواردی که تبحر و تجربه کافی ندارند دخالت کنند.
آیا شما ترجیح می دهید یک فول پروفسور بیولوژی از دانشگاه هاروارد قلب شما را عمل کند یا یک جراح مغز فارغ التحصیل یکی از دانشگاه های ایران؟ احتمال مرگ شما توسط پروفسور هاروارد بسیار بالاست. به همین قیاس آیا شما حاضرید یک فارغ التحصیل اقتصاد از دانشگاه شیکاگو یا ام آی تی بدون کوچکترین سابقه اجرایی و تجربی برای یک کشور 80 میلیونی سیاست گذاری کند؟ دقت شود که اقتصاد علم محض است چیزی مانند فیزیک نظری و بیولوژی.
6- مهمترین عامل فساد سوء مدیریت است. مهمترین عامل سوء مدیریت طرح های فضایی و غیرقابل اجراست که سالها به خورد دستگاه اجرایی داده شده است.
7- بهترین راه مقابله با بمب نقدینگی آزادسازی شبه پول هم زمان با افزایش تقاضای مبادلاتی کالاهاست. کدام کالا بهترین گزینه است؟ آن کالایی که دارندگان شبه پول (دهک دهم درآمدی) بیشتر مصرف می کنند. یعنی انرژی. پس هدفمندی یارانه ها و پرداخت یارانه نقدی مستقیم از نان شب واجب تر است. طرح های غیرنقدی مانند کوپن الکترونیکی جلوی افزایش تقاضای مبادلاتی پول می ایستد.
8- مطمئن باشید این طرح هم مانند دستاورد تورمی دولت، سبدکالا، اوراق پیمانکاران، دلار 4200، بازار نیما و پیمان سپاری ارزی شکست خواهد خورد.
9- این طرح ممکن است وضعیت موجود را بدتر کند چرا که شاید کسری بودجه دولت افزایش یابد. درآمدهای طرح برای دولت ارزی است ولی هزینه ها ریالی. بدون دسترسی به اسکناس امکان تزریق ارز به بازار داخلی ارز فراهم نخواهد بود پس لاجرم ذخایر خارجی بانک مرکزی افزایش خواهد یافت که قوز بالا قوز خواهد شد آن هم در شرایطی که کسری بودجه در حد فاجعه است.
10- خدای خود را شاکرم که مسئولیت از دوش من برداشته شده است.
11- برسد به دست نظام: افلایعقلون.
یک اقتصاددان بیماری هلندی را یکی از مسائل مهم اقتصاد کشور عنوان کرد و گفت: بیماری هلندی در این شرایط به معنای تثبیت نرخ ارز زیر نرخ تعادلی و پرداخت یارانه به کالاهای خارجی است.
به گزارش ایسنا، بعد از جهش نرخ ارز در ابتدای سال جاری قیمت بسیاری از اقلام مصرفی نیز روندی صعودی به خود گرفت. دولت برای کنترل این اوضاع سعی کرد با دادن یارانه به واردات برخی اقلام وارداتی یا واسطه‌ای جلوی ادامه این روند را بگیرد، با این حال به نظر می‌رسد این مساله باعث ایجاد رانت‌ها و منافذی برای سواستفاده برخی دلالان شده است و ادامه آن به این شکل نتیجه‌ای جز اتلاف منابع ندارد.
کالاهای یارانه‌ای به بازار آزاد نشت کرده است
در همین رابطه علی سعدوندی، در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه در چنین شرایطی دولت‌ها در ایران برای کنترل تورم به جای اینکه به ریشه اصلی بحران بیندیشند به تسکین قیمت‌ها می‌پردازند، گفت: در این شرایط چند نرخی بودن ارز و وجود قیمت آزاد در کنار قیمت‌های دولتی باعث نشت کالاهای یارانه‌ای به بازار آزاد شده است که رانت عظیمی را برای برخورداران در برداشته است.
این اقتصاددان همچنین با بیان اینکه بخش واقعی اقتصاد تضعیف شده است، اظهار کرد: برای سالیان سال به واردکنندگان خارجی یارانه داده‌ایم و سعی کرده‌ایم نرخ ارز را زیر قیمت تعادلی نگه داریم. این سیاست باید معکوس شود و از این به بعد همان راهی را برویم که کشورهای ژاپن، چین و کره جنوبی در پیش گرفتند.
یارانه‌های غیر نقدی را نقدی کنیم
او با بیان اینکه باید سعی کنیم یارانه‌های غیرنقدی را به یارانه نقدی تبدیل کنیم، گفت: در غیر این صورت خروج کالاها از کشور بیشتر خواهد شد و قاچاق افزایش پیدا خواهد کرد. در مورد سهمیه بندی بنزین هم به همین ترتیب است.
سعدوندی در ادامه با بیان اینکه در حال حاضر سه مساله اصلی در اقتصاد کشور وجود دارد، گفت: اولین مساله این است که در بودجه خانوارها کسری وجود دارد که علت آن می‌تواند نبود شغل یا بیکاری بالا باشد. در مجموع می‌توان گفت وضعیت مالی خانوارها با ثبات نیست.
وی کسری بودجه دولتی را به عنوان مساله دوم حال حاضر اقتصاد کشور برشمرد و اظهار کرد: در شرایط فعلی کسری بودجه دولت چه به صورت مستقیم و چه به صورت غیرمستقیم پولی شده است و از طریق منابع پرقدرت بانک مرکزی تامین میشود که این مساله خود می‌تواند باعث ایجاد و تشدید تورم شود.
سایه بیماری هلندی همچنان بر سر اقتصاد ایران
این اقتصاددان بیماری هلندی را مساله‌ی سوم اقتصاد کشور در شرایط فعلی ارزیابی کرد و گفت که بیماری هلندی در این شرایط به معنای تثبیت نرخ ارز زیر نرخ تعادلی و پرداخت یارانه به کالاهای خارجی است.
سعدوندی با بیان اینکه مشکل این است که دولت‌ها در چنین شرایطی برای دفع معضل اول به سیاست تثبیت قیمت‌ها روی می‌آورند، ادامه داد: در حال حاضر سیاست‌های تثبیت قیمتی تشدید شده است؛ در چهار سال اول دولت مستقر، با کنترل قیمت‌های کالاها و ارز باعث شد فنر تورم و قیمت ارز به صورت مصنوعی پایین نگه داشته شود اما در اوایل سال جاری جهش این فنرها را شاهد بودیم که باعث ایجاد تورم و افزایش نرخ ارز شد.
در حوزه‌های پولی و بانکی عملیات بازار باز را اجرا کنیم
این اقتصاددان همچنین به مشکلات سیاست‌گذاری‌های پولی و بانکی پرداخت و ادامه داد: به نظر نمی‌رسد با این شرایط به سمت حل مسائل برویم. در اینجا نیازمندیم عملیات بازار باز را در حوزه‌های پولی و بانکی اجرا کنیم، اما با توضیحاتی که شنیده میشود به نظر نمی‌رسد که سیاست‌های اعلامی از سوی بانک مرکزی واقعا بازار باز باشند.
به گزارش ایسنا، حذف یارانه‌های غیر مستقیم توسط دولت در این شرایط می‌تواند مانع بسیاری از رانت‌جویی‌ها و مفاسد اقتصادی و هدایت امکانات سرمایه‌ای و انسانی موجود در کشور به سمت فعالیتهای مولد باشد. حذف این یارانه ها و اعطای آن در قالب کمک‌های نقدی علاوه بر اینکه می‌تواند باعث جلوگیری از سفته‌بازی‌های مرسوم شود. همچنین به تقویت طرف تقاضا هم که همان مصرف کننده‌ها باشند کمک می‌کند. در این صورت‌بندی نظری می‌توان از رکود در فعالیتهای مولد هم جلوگیری کرد.
فقر بشاگردى و بورس مترقى (!) مبادله يارانه بنزين
سالها پيش مدتى در اردوگاه جهادى بشاگرد حضور داشتم. از نزديك صحنه هاى تكان دهنده ای را از عمق فقر فراموش شدگان ديدم. در راه بازگشت با خود عهد كردم براى اين مردم كارى انجام دهم. يكى از دلايلى كه به رشته اقتصاد متمايل شدم همين تجربه بكر بود. فقر در بشاگرد بيداد مى كرد ولی آن روزها ابرمردى بود به نام حاج آقا والى كه براى اين مردم پدرى مى كرد. ايشان كه رفت بشاگرد برای همیشه يتيم شد.
هدفمندی و نظام نابازار / دکتر علی سعدوندی
به دلیل سرکوب دستمزدها در دنیای مدرن و ورود یادگیری ماشینی به بدنه اقتصاد، جهان آینده نابرابرتر خواهد بود مگر آنکه رو به یارانه نقدی مستقیم بیاوریم. بازار وقتی بازار است که هر دو طرف توانایی ادای واژه مقدس “خیر” را داشته باشند. در واقع یکی از آزمون های شناخت بازار از نابازار همین است که برای هر دو طرف مبادله امکان خروج داوطلبانه از آن فراهم باشد.
حال اگر بازاری برای یارانه بنزین ساختی که قاچاقچیان و خودروداران در یک سو و محرومان و آسیب پذیران و آسیب دیدگان در سوی دیگر قرار بگیرند و تصور شود که چنین مکانیسم (نا)بازاری موجب حل معضل فقر در جامعه خواهد شد شکست محتوم طرح را شکست علم اقتصاد نبینیم بلکه شکست “ساده انگاری” اقتصاددانان حکومتی بدانیم.
مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی، مجموعه‌ای است وابسته به نهاد ریاست جمهوری و به نوعی می‌توان از آن به اتاق فکر دولت جمهوری اسلامی ایران یاد کرد. بررسی سایت این مؤسسه نشان میدهد، عملکرد آن در سال ۹۷ با وظایف در نظر گرفته شده در قانون بودجه این سال فاصله بسیاری دارد؛ اما باز هم بودجه این مؤسسه در لایحه بودجه سال آینده در مقایسه با قانون بودجه سال جاری ۳۰ درصد رشد کرده است.
پيش بينى نشريه اكونوميست از بالاترين و پايين ترين رشد اقتصادى در سال ٢٠١٩ / دکتر علی سعدوندی
بالاترين رشد
سوريه ٩/٩٪
بنگلادش ٧/٩٪
بوتان ٧/٤
هند ٧/٤
